لە ساڵڕۆژی كارەساتی هەڵەبجەدابەشێك لە نامەیەكی مامۆستا ناصری سوبحانی سەبارەت بە هەڵەبجە

وەرگێڕانى: د. عمر عبد العزيز
لەسەر كارەساتی بۆمبارانی هەڵەبجە بە گازی ژاراوی، لەلان ڕژێمی تیاچووی بەعسەوە لە ساڵی (1988ز)دا، زۆر نووسراوە، چ لەبەر گەورەیی كارەساتەكە، كە هەستی هەموو بە ویژدانێكی هەژاند، چ لەبەر تێپەڕبوونی (37) ساڵ بەسەر ئەو ڕووداوە پڕ لە ناسۆرەدا.
لە ساڵڕۆژی ئەم بۆنەیەدا، پێم چاكبوو لە باتی دووبارەكردنەوەی ڕستە پێشووەكانی خۆمان، چەند پەرەگرافێك لە وتاری یەكێك لە گەورە زانایانی بێنازخراوی گەلەكەمان بخەمەوە ڕوو. مامۆستا ناصری سوبحانی یەكێك لە گەورە ناودارانی جیهانی زانست‌و خەباتی بێ وچان، كە بەداخەوە لەگەڵ ئەوەی تەمەنی لە شارە جوانەكانی پاوەو سنەو كرماشان‌و مەریوان بەسەر بردو یەكێك لە ڕابەرە هەرە چالاكەكانی شۆڕشی گەلانی ئێران بوو دژی ستەمی شاهەنشایی, بەلإم تا ئێستا لای ژمارەیەك نوخبەی فیكریی‌و سیاسی نەبێت نەناسراوەو حەقی خۆی نەدراوەتێ.
لێرەدا چەند بڕگەیەكی ئەو وتارەی بلإو دەكەمەوە، كە لەگەڵ ڕوودانی كیمیابارانی هەڵەبجەدا بە زمانی عەرەبی نووسی‌و ناردی بۆ دەرەوەی ولإت، بۆ ئەو ناوەندە عەرەبی‌و ئیسلامییانەی كە دڵیان بە ڕژێمی بەعس خۆش كردبوو.
بەڕێزی وتارێكی هێجگار بەهێزو ناوازەی نووسی. وتارێك كە ئەگەر لەبەر ناچاریی نەبێ‌و لەبەر تێگەیاندنی ڕۆڵە كوردزمانەكانی نەتەوەكەی نەبێت، هەرگیز حەقی خۆی لە وەرگێڕاندا نادرێتێ، چونكە لە پۆپەی ڕەوانبێژیی‌و داڕشتندایەو زۆرێك لە نووسەرە عەرەبزمانەكان كە دەقی وتارەكەیان دیوە، ملیان بەوە داوە كە داڕشتنی مەتنی لەو بابەتە مەگەر لە زمانناسە هێجگار گەورەكانی سەدە زانستییەكانی ڕابردوو وەشابێتەوە.
مامۆستا ناصر لە ناونیشانی وتارەكەیدا نووسیویەتی (رسالة آلام من أرض بلایا، إلی معشر الأنبیا‌ء) واتە: (نامەیەكی ئێش‌و ژانەكان، لەسەر زەوی بەڵاو ناڕەحەتییەكانەوە، بۆ گرۆی پێغەمبەران)، مەبەستی لەسەر زەوی كوردستانە.
پاشان لە پەرەگرافی یەكەمدا دەڵێت: “نامەی ئێش‌و ژانەكان لەسەر زەوی بەلإو ناڕەحەتییەكانەوە، نامەیەك زۆر ئاسان بوو كە بە مەرەكەبی خوێنی حەلإڵكراو بنووسرایەتەوە، ئەگەر خوێنە ڕژاوەكان، بە زەهری كارخانە شیماییەكان پیس نەكرانایە! ئەم نامەیە ئاراستەبێت بە گرۆی پێغەمبەران (علیهم السلام)، تا دوایەمینیان محەممەد (دروودی خوای لەسەربێت) بۆیان بخوێنێتەوە، ئەو پێغەمبەرە خاتەمەی كە لە هەموو پێغەمبەرانی تر نزیكترە بەم سەرزەمینە كە نامەكەی لێوە نێردراوە..
نامەكەش لە ڕۆڵەكانی ئوممەتێكەوەیە كە شەپۆلی بەلإو گرفتەكان شەپۆكانی زۆری پێ كردووە، تا حاڵی كەوتە ئەم ڕۆژە، ڕۆژی كیمیابارانی هەڵەبجە.
ئەی گرۆی پێغەمبەران! ئەی گرۆیەك كە هەركات خاوەن دڵە بریندارەكان كەسێك شك نابەن ئاه و نزووڵەكان ببیستێت‌و جۆشی جگەرسووتاوەكان هەست پێبكات. ئێوە باشترین گوێگرن و باشترین خێربینن! ئاگادار بن، هەواڵێكتان پێدەدرێت! چ هەواڵێك؟ بەڵێ، ئەمە یەكەم هەواڵ نیە سەبارەت بە ئومەتەكەتان، دوا هەواڵیش نیە، بەڵام هەواڵێكی هێجگار گەورەیە، بەقەدەر گەورەیی كێوەكانی كوردستان، هەرچەند خەڵكی لەو هەواڵە بێئاگان، بە ڕادەی بێ ئاگایی دەرهەق بەو گەلەی لە كەژو كێوەكانی كوردستاندا دەژی.
ئەی پێغەمبەران! داوای لێ بوردنتان لێ ئەكەم كە لاپەڕەو دێڕەكانی ئەم نووسراوە بە ژاری شیمییایی ئالوودەكراون، چونكە ئێستە هەواو زەمین‌و ئاسمان لە ولإتی كوردستان هەمووی ئالوودەیە..
ئەی كەسانێك كە باشترین كەسن لە كاتی زۆرهێنانی ئازارەكاندا، دەردەدڵیان لەگەڵ بكرێت! سوێند بە خوا! رڕووداوی ڕۆژی هەڵەبجە بیری هەواڵە گەورەو سەیرو سەمەرەكانی شارو گوندەكانی ئێوەیان خستینەوە، سەردەمی پیرە بەتەمەنەكەتان (نوح)ی خستینەوە بیر. (بنی إسرائیل)و خراپكارییەكانی خستینەوە بیر. ڕۆژی هەڵەبجەش هەرچەند زۆر ڕۆژێكی گەورەو مێژووییە، بەلإم یەكێكە لە خراپكارییەكانی ئەو مەلعونانە..”.
پاش ئەم پێشەكییانە مامۆستا ناصر بە درێژی دەربارەی هەوڵ‌و ڕەنجی بێوچانی پێغەمبەران (علیهم السلام)و نەیارانیان‌و گرفتەكانی ئوممەتی ئیسلامیی بە هۆی دووركەوتنەوە لە مەنهەجی هیدایەتی خوایی، دەنوسێت، پاشان دەڵێت: “…ئەی گرۆی پێغەمبەرانی بەغیرەت ! ئەوەی گێڕامەوە هەواڵی ڕۆژانی ڕابردوو بوو، بەڵام ئەمڕۆ سەر زەوی هۆگران‌و شوێنكەوتەكانی ئێوە پارچە پارچە كراوە. هەر پارچەیەكیشی خراوەتە ژێر دەستی كەسانێك غەیری خۆیان.”.
لە بەشێكی تری ستەمكارییەكاندا كە دژی كورد كراوە, دەڵێت: “ئەی كەسانێك كە ئاگادارتان كردین، ئێمەی گرۆی ئادەمیزاد بۆیە كراوینەتە چەند گەل‌و هۆزێك، تا یەكتر بناسین، بڕیاریشە هەر كاممان زیاتر لە خواترس و پارێزگار بین، ئەوەمان بەڕێزتر بێت! فەرموون ئێوەو هەواڵی ئەو گەلەی هەردەم ستەمی لێ دەكرێت، فەزڵ‌و گەورەیی‌و ڕێزی فەرامۆش دەكرێت، ئەو كەرامەتەی خوا پێی داوە لەبیر دەكرێت. گەلێك كەم گەلی تر بالإی لە بالإی دەدات، كەم گەلی تر وەك ئەو پارچە پارچە كرا، كەم نەتەوەی تر وەك ئەو ئازار دراو ڕۆڵەكانی لەناو بران‌و ژنانیشی نەهێڵرانەوە. ئەو گەلەشتان گەلی كوردە. گەلی زانایانی ڕاڤەكاری قورئان و فەرموودەناسان و شەرعزانان و خواناسان‌و میرانی گەورەیە. گەلێك كە درێغی نەكرد لە سەرخستنی ئاینی خواو دیفاع لە چەوساوەكان.
ئایا ئێوە وا نازانن بۆیە ئەم گەلە وای پێدەكرێت، كە جگە لە ئیسلام ئاینێكی تری ناوێت؟ ئایا وا گومان نابەن كە هەر گەلێكی تر ئەمەی بەسەر بهاتایە، زوو كۆڵی دەدا ؟ ئەوەتا عەرەب ــ بۆ نموونەــ سەرزەوی خۆیان لە نێو خۆیاندا دابەش كرا، بەلإم سەر زەوی كوردان كرایە پێنج پارچە.. لێشمان مەپرسن كە لە هەموو پارچەكاندا بە هۆی كوردبوونیانەوە چییان لێدەكرێت؟ چونكە دەترسین ئەگەر وەلإمتان بدەینەوە، هەندێك لە موسڵمانان ــ بگرە هەندێ لە بانگخوازانیش ــ تۆمەتبارمان بكەن بە دەمارگیریی نەتەوەگەریی. ئەوان ــ نەتەوەكانی تری غەیری كورد ــ ڕۆژێك نەهاتووە بەسەریاندا كە قسەكردنیان بە زمانی دایكیان، یان لەبەركردنی پۆشاكی نەتەوەیی خۆیان، تاوانێك بووبێت، یان ڕێی گرتبێت لە مافی ژیان، یان تەنانەت هەندێكجار زەوتبوونی مافی ژیان‌و ئیعدامبوون. ئەوان ڕۆژی وایان نەدیوە، بەلإم ئێمەی كورد چیمان پێ نەكرا؟ چەندەمان لێ دوورە ولإت كران بۆ خۆراسان و ئەفغانستان و پاكستان! تكایە لەم بارەیەوە پرسیارمان لێ مەكەن، نەكو تۆمەتبار بكرێین.!
ئەوان ــ برا موسڵمانەكان ــ بە تایبەتی بانگخوازان، دەبوو لە هەموو كەس زیاتر لە ئەركی بانگخواز تێگەیشتنایە، كاتێك ئەو ئەركە بە خەڵكانێك دەگەیەنن. ئەوان دەڵێی بەسەرهاتی (بنی إسرائیل)یان نەبیستووە، كاتێك كەوتنە ژێر چنگی فیرعەون، ئەو كاتە ئەركی بانگخواز موسا پێغەمبەر (علیه السلام) بووە دوو ئەرك: ئەركی بانگكردنی خەڵكی‌و لە سەروویانەوە فیرعەون، بۆ خواپەرستیی‌و خۆدوورخستنەوە لە (طاغوت). دووەمیش ئەركی داواكردن لە فیرعەون‌و تاقمەكەی، كە واز لە چەوساندنەوەی (بنی إسرائیل) بهێنن‌و بێڵن كە لەگەڵ موسا بڕۆن و ڕزگار ببن.
خوایە! شكات بۆ لای تۆ دێنین. سكاڵا لەگەڵ تۆ دەكەین. خۆ ئەگەر ئەو بەلإیەی لەسەرمانە، هاوشێوەی ببوایە، شكاتمان نەدەكرد، چونكە ئێمە فێرین بە بەلإو ناڕەحەتیی. بەلإم بەلإو زەحمەتی (ڕۆژی هەڵەبجە) زۆر گەورەیە. ئەزانن ڕۆژی هەڵەبجە چی كرا؟ لە ڕاستیدا (كوفر)و (نیفاق)‌و (پاشگەزیی)، بە یارمەتیی‌و كارئاسانی (بەكرێگراوان)، هەموو یەكیان گرت دژی هەڵەبجە. لەو ڕۆژەدا ئاگری ژاری شیمیایی ڕژێنرا بەسەر حەفتا هەزار پیاوو ژن‌و منداڵی ئەو شارەدا. تو خوا ئێوە وەك ئێمە بەشدار نابن لە ئازاری هەزاران كوژراوو هەزارانی تر برینداری شیمیاییدا؟ توخوا حەقمان نادەنێ كە بگرین بەسەر ئەو مردووانەدا كە كەس‌و كاریان تەنانەت فرسەتی بەخاكسپاردنیشیان نەبوو، چ جای شتن‌و كفنكردنیان!؟
ئەی پێغەمبەران! واش مەزانن خەم بۆ ڕابردوو دەخۆین‌و ئۆف دەكەین. نەخێر، خەمی گەورەمان خەمی سەركزیی دۆستانمان‌و ئۆخەیكردنی دوژمنانمانە. خەم ئەوەیە كە ئێستە هەیە، خەمی بازرگانیكردن بە بریندارانی هەڵەبجەوە، خەمی هەڵلەرزینی هەزاران سەرمابردووی ڕزگار بوو، لە ئاگری بۆمبارانەوە، بۆ زەمهەریری ئۆردوگاكان. خەمی لێكدابڕانی هەزاران منداڵی دیل، لە دایك و باوكیان. خەمی بەتالإنچوونی شاری هەڵەبجە. خەمی وێرانبوونی پاشماوەكانی. خەمی سووكایەتی بە خوشك‌و هاوسەرو دایك‌و كچانمانە.. بەڵێ خەمەكانی هەڵەبجە خەمی كاولبوونی دەیان شارو گوندی تری كوردستانی لە بیربردینەوە.
ئەی گرۆی پێغمبەران!
دەزانم ئێستە بەڕێزتان دەپرسن: ئەی لە داخدا چۆن نەمردن؟ چۆن تەحەممولتان كرد؟ بەڵێ دەڵێین: حەق وابوو ئەم ڕووداوە مرۆڤ لە تالإویدا بكوژێ، بەلإم ئێمە خەمە گەورەكان لامان ئاسانبوونەتەوە، چونكە خەمەكان لەسەرمان كەڵەكە بوون. لەلایەك فەلەستینی داگیركراو، لەلایەك سەرزەوی كشمیری بە تالإنبراو، لە لایەك‌و چەند لای تر لە بەینبردنی نەوەكانی ئیسلام‌و سووكایەتیكردن بەسەرزەوییەكانیان. بەداخەوە هەر سەر زەمینێكی ئیسلام بۆتە گۆڕەپانی فیرعەونێك لە گەندەڵكارانی فاسد، هەرچەند هیچ كامییان ناگەنە ڕۆژی هەڵەبجە، كە تەنها ڕۆژێكە لە ڕۆژەكانی كوردستان!..”.
بەڵێ ئەمە چەند پەرەگرافێك بوو لەو نامەیەی كە بەڕێز مامۆستا ناصر بە عەرەبی نووسی‌و ناردی بۆ ناوەندە عەرەبییەكان. نووسراوەكە چواردە لاپەڕەیە، تەنها دەرفەتی بلإوكردنەوەی ئەم بەشەی هەبوو. لە كۆتایی نامەكەشدا نووسیویەتی:
“وێنەی ئەم نوسراوە بۆ: خەڵكانی بەرچاوڕۆشن‌و خەڵكانی ساویلكە..”.